Diskussionsforum Färöer

[d.w.]

Aus „Føringatíðindi“, 6. Jahrg., Nr. 23 (5. Dezember 1895), Seite 1 f.:

Guvuskipið „Principia“.

16.nov. fór Lundunarskipið „Principia“, 3000 tons til stördar, úr Dundee í Skotlandi við farmi til New York í Amerika. 18. um morgunin vóru teir komnir vestur um norðendan á Skotlandi. Tá var stormur av útsynningi suðri og tungur sjógvur, so at teir fingu stríð við at bjarga og binda dekkslastini. 19. kl. 2 ½ f.m. sást roykur frammi á skipinum og um eitt bil brast forlúkan í loft og login stóð upp úr lastini. Tá vóru 8 av monnunum stæddir framman fyri eldin. 6 av teimum lupu á sjógv hopandi at sleppa upp á afturskipið, men ikki meir enn tveir lukkaðist. Eldur kom við tað sama í tveir av bátunum og hinir tveir misforist, tá ið tað varð roynt at seta teir út, og ein maður umkomst í sama viðfangi. Teir, sum eftir livdu, lögdu sær nær at steðga eldinum. Í lýsingini fingu teir aftur eld undir maskinina, har sum útkalt hevði verið, og royndu at halda kós móti næsta landi (Skotlandi). Síðan var stríð við at smíða ein flaka at redda seg á, um teir skuldu verða noyddur at skiljast frá skipinum. Alla tíðina máttu teir stríðast við eldin og fingu hvörki svövn ella nytuligan mat. Veðurlagið stóð við og í hesum skili vóru teir útlúgvaðir 21. stutt eftir midnátt, tá ið ein ringari vanlukka hendi.

Tað var ikki so lagað, at „Principia“ skuldi koma aftur til Skotlands. Kompassin var avlagi rangvísandi, so at meðan skiparin stóð og helt seg hava varhugan av lands leið, væntandi hvörja lötu at síggja ein av vitunum, sum eru so tættur á Skotlandi, rendi skipið á ein boða út fyri Söltuvík á Sandoynni. Tá ið skútan stoytti aðru ferð, fór hon av um miðjuna, so at framparturin nivdi niður í bráðdýpið, sum visti seg at vera innanfyri skerið ella rivið. Á afturendanum var manskapið samlað, hvör við sínum svimjingabelti. Rakettir vóru uppsendar – sjálvsagt til onga nyttu -, og roynt varð at sleppa sær frá skipinum við redningsflakanum, men boðabrotið var so hervuligt, at hetta varð til onga nyttu. Ein av skipsmonnunum, sum hevur borið boð í by, kom í næsta broti fastur í togini uppi í mastrini, men slapp leysur aftur og hevði tá mist svymjingabeltið og sýdvestin. Síðan komu fleiri hervulig brot, sum hövdu hann burtur frá skipinum. Hann rakti tá við ein hvítmalaðan flaka, sum var góður at finna aftur á hvörja ferð hann slógst burtur av honum. Annars var náttin av tí myrkasta, so at lítið sást ; hann hevði tó, áðrenn hann kom burtur frá skipinum, sætt ein mann, sum helt seg fast í mastratoppin, og helt seg hóma lágt land innanfyri brimið. Neyðaróp hoyrdist úr ymsum ættum. Um eina lötu kom til hendan áður nevnda flakan ein ferðamaður, sum var farin við „Principia“ til at vitja bróður sín í Amerika. Hesir báðir hildist so saman í o. u. tveir tímar, men tá varð ferðamaðurin so linur, at hann skiltist frá flakanum. Sögusmaður okkara hevði alla hesa tíðina gott skil. Í fyrstuni sat hann gleivandi tvört um flakan og krepti föturnar upp undir hann; men tá varð hann so beindovin, at hann mátti nýta armarnar aleina, tá ið hann slógst av og vildi svymja aftur til flakan. Síðan setti hann seg við báðum fotum annan vegin og nú fekk blóðið frítt lop og liðirnir mýktist aftur, so at hann varð fimur til at sleppa sær upp hvörja ferð hann skolaðist av.

Ættin var landsunningur sunnan, og lá tí lotið út norður úr Söltuvík, so at alt vrak sum boðabrotið ikki hevði inn á urðina norðanfyri „pollin“, mátti reka norð við oynni. Streymurin rann tá eisini norðeftir. Soleiðis bar tað til, at hesin fyrr umtalaði flakin kundi reka norð um Tröllhövda; har mundi tað vera, at hann mól fleiri ferðir runt, áðrenn hann kom út í harða vestfallið. Eina ferð um náttina var hann fastur við 3 „trawlara boyur“, men loysnaði brátt frá aftur. Síðani sýnist flakin at vera dottin við fallandi vestfalli inn á Kolturssund. Hegartil hevði maðurin haft fult skil og tó hann einar tvær reisur begynti at rópa neyðaróp, helt hann uppat aftur, tí tað kom honum fyri, at hann harvið oyddi sína makt til ónyttu. Í lýsingini sá hann land úttan um seg og tað kom honum fyri, at hann rak burtur frá tí landinum, sum hann fyrst var næst við. Síðan tók hann til at avmaktast og ymiskt gyklaði seg fyri honum. Hann örminnist at hava sæð roykin av einum guvuskipi, eisini at hann sá ein bát sigla við 4 monnum og síðan fleiri aðrar bátar. Hetta ber ikki til, tí vegrið var so vánaligt, at eingin bátur var á sjónum um tær leiðir. Meiri skil sýnist at vera í tí, at hann rak fram við einari bygd og taldi 8 ella 10 hús. Eftir sannari frásögn er ikki at ívast í, at Velbastamenn sóu hendan flakan á fjörðinum, tó at tað ikki kom teimum til hugs, at maður var á honum. Hálva ökt eftir middag var hann sæddur út fyri „gomlurætt“ norðanfyri Kirkjubö og var bjargaður av báti. Flakin var tá inni í brotinum og tó at maðurin einki skil hevði í aðrar mátar – sum væntiligt kundi vera, av tí hann hevði verið o. u. 13 tímar á sjónum, útlúgvaður og ovvekraður framman undan -, so bjóðaði hann tó til at halda frá landi við fótinum og var sum ein kópur uppi á flakanum aftur eina ferð hann hálvdist.

Das Dampfschiff „Principia“

Am 16. November fuhr das Londoner Schiff „Principia“, 3000 Tonnen groß, von Dundee in Schottland mit Fracht nach New York in Amerika ab. Am Morgen des 18. hatten sie in westlicher Richtung das Nordende von Schottland passiert. Zu der Zeit herrschte Sturm aus südsüdwestlicher Richtung und schwere See, so dass sie Mühe hatten, die Decksladung zu retten und festzuzurren. Am 19., um 2.30 Uhr, wurde im Vorschiff Rauch sichtbar, und nach kurzer Zeit flog die vordere Ladeluke in die Luft, und aus dem Laderaum loderte Feuer empor. Zu diesem Zeitpunkt hielten sich acht Mann der Besatzung im Vorschiff vor dem Feuer auf. Sechs von ihnen sprangen über Bord, in der Hoffnung, sich auf das Achterschiff retten zu können, aber nur zweien gelang es. Das Feuer erreichte sofort zwei von den Booten, und die anderen beiden wurden zerstört, als man versuchte, sie zu Wasser zu lassen, wobei ein Mann ums Leben kam. Die Überlebenden bemühten sich mit aller Kraft, das Feuer zu löschen. Bei Tagesanbruch gelang es wieder, die Schiffsmaschine in gang zu bringen, wo das Feuer erloschen war, und sie versuchten, Kurs auf das nächste Land (Schottland) zu setzen. Danach bemühte man sich, ein Floß zu zimmern, auf das man sich retten konnte, wenn man das Schiff verlassen musste. Die ganze Zeit mussten sie gegen das Feuer kämpfen und hatten weder Schlaf noch anständiges Essen. Die Wetterlage hielt an, und unter diesen Umständen waren sie erschöpft, als am 21., kurz nach Mitternacht, ein noch schlimmeres Unglück geschah.

Das Schicksal wollte es nicht, dass die „Principia“ nach Schottland zurück kam. Der Kompass zeigte eine falsche Richtung an, mit fataler Folge. Während der Kapitan sich noch auf Kurs zum Land hin wähnte und jeden Moment damit rechnete, einen der Leuchttürme zu sehen, die so dicht an Schottlands Küste stehen, lief das Schiff vor Söltuvík auf Sandoy auf eine Unterwasser-Schäre. Als das Schiff zum zweiten Mal auflief, knickte es in der Mitte ab, so dass das Vorderteil sich in eine jähe Vertiefung hinunter schob, die innerhalb der Schäre bzw. des Riffs liegt. wie sich herausstellte. Am Heck war die Mannschaft versammelt, jeder mit seiner Schwimmweste. Notraketen wurden abgefeuert – natürlich vergebens – , und man versuchte, mit dem Rettungsfloß vom Schiff freizukommen, aber der Wellengang über dem Unterwasserfelsen war so schlimm, dass es ohne Erfolg blieb. Einer der Seeleute, der (später) die Nachricht (vom Untergang) in den Ort (Kirkjubøur) brachte, verwickelte sich beim nächsten Brecher in die Taue am Masttopp, konnte sich aber wieder befreien und verlor dabei seine Schwimmweste und seinen Südwester. Danach kamen mehrere gewaltige Brecher, die ihn vom Schiff wegtrieben. Dann erreichte er ein weiß angestrichenes Floß, das jedes Mal gut zu erkennen war, wenn er wieder heruntergespült wurde. Die Nacht war übrigens so kohlrabenschwarz, dass man fast nichts sah; doch hatte er, bevor er vom Schiff gespült wurde, einen Mann gesehen, der sich an der Mastspitze festhielt, und er meinte auch, hinter der Uferbrandung niedriges Land zu erahnen. Aus verschiedenen Richtungen hörte man Hilferufe. Nach einer Weile kam zu dem eben erwähnten Floß ein Passagier, der mit der „Principia“ gefahren war, um seinen Bruder in Amerika zu besuchen. Diese beiden hielten sich darauf ungefähr zwei Stunden zusammen, aber dann wurde der Passsagier so schwach, dass er vom Floß getrennt wurde. Unser Gewährsmann war die ganze Zeit bei vollem Bewusstsein. Zunächst saß er mit gespreizten Beinen auf dem Floß, wobei er die Füße unter das Floss klemmte. Aber dann schliefen ihm die Beine ein, so dass er die Arme alleine zur Hilfe nehmen musste, als er vom Floß heruntergespült wurde und wieder zu ihm hinschwimmen wollte. Darauf setzte er sich mit beiden Füßen anders hin, und nun konnte das Blut frei zirkulieren und seine Gliedmaßen wurden wieder beweglich, so dass er jedes Mal, wenn der Seegang ihn vom Floß hinunterspülte, rasch wieder hinauf gelangen konnte.

Der Wind kam aus südsüdöstlicher Richtung und blies deshalb zwangsläufig aus Söltuvík hinaus in nördlicher Richtung, so dass alle Wrackteile, welche die Brandung über der Unterwasserschäre nicht auf das Felsgeröll nördlich von „Pollin“ geschwemmt hatte, in nördlicher Richtung an der Insel vorbei treiben mussten. Die Meeresströmung lief zu der Zeit ebenfalls in nördlicher Richtung. So war es möglich, dass das erwähnte Floß nach Norden um Trøllhövdi treiben konnte; dort drehte es sich möglichweise mehrere Male im Kreis herum, bevor es in die starke Meeresströmung aus westlicher Richtung geriet. Einmal in der Nacht hing es an drei Trawlerbojen fest, aber es kam bald wieder frei. Danach scheint das Floß mit abnehmender Meeresströmung aus Westen in den Kolturssund hinein getrieben zu sein. Bis hierher war der Mann bei vollem Bewusstsein gewesen, und obwohl er zweimal begann, um Hilfe zu rufen, hörte er wieder auf, weil er den Eindruck hatte, dass er damit nur seine Kräfte vergeudete. Bei Tagesanbruch sah er rings umher Land, und es erschien ihm, als ob er von dem Land, dem er am nächsten war, fort treibe. Danach begann er, ohnmächtig zu werden, und er hatte verschiedene Halluzinationen. Er meinte, sich daran erinnern zu können, dass er den Rauch eines Dampfers gesehen habe, und auch ein Boot mit vier Männern und darauf noch mehrere andere Boote. Das ist unmöglich, denn das Wetter war so schlimm, dass in diesen Gewässern kein Boot auf See war. Einleuchtender scheint zu sein, dass er an einer Ortschaft vorbei trieb und acht bis zehn Häuser zählte. Aufgrund eines glaubwürdigen Berichts besteht kein Zweifel daran, dass Leute aus Velbastaður dieses Floß auf dem Fjord sahen, dass ihnen jedoch nicht der Gedanke kam, es könne ein Mann darauf sein. Um halb zwei nachmittags wurde er draußen vor „Gamlarætt“, nördlich von Kirkjubøur, gesichtet und mit einem Boot geborgen. Das Floß befand sich zu dem Zeitpunkt in der Brandung, und obwohl der Mann übrigens seiner Sinne nicht mehr mächtig war - was man erwarten konnte, denn er war ungefähr dreizehn Stunden auf See gewesen, schon vorher erschöpft und übermüdet – versuchte er doch mit seinen Füßen, sich vom Land freizuhalten, und es sah aus, wie wenn ein Seehund auf dem Floß sich wieder einmal umdrehte.

(In Klammern gesetzte Wörter in der Übersetzung sind Ergänzungen des Übersetzers.)

Warum die "Principia" in diesem Artikel als "Londoner Schiff" bezeichnet wird, obwohl ihr Heimathafen offensichtlich Newcastle war, habe ich noch nicht klären können.
Vermutete der Verfasser des Artikels irrtümlich London als Heimathafen oder bezeichnete "Lundunarskip" im Färöischen bzw. Dänischen (Londoner skib ?) gar einen bestimmten Schiffstyp? Oder bezeichnete "Londoner Schiff" einfach nur ein englisches Schiff?

[George]

Ich stelle der Vollständigkeit den Artikel aus der The Times vom 10. Dezember 1895; Seite 9 ein, den u.k. gefunden hatte und aus dem u.a. die Besatzungsliste stammt. Im Original (=Faksimile) zu sehen auf
http://archive.timesonline.co.uk/tol/viewArticle.arc?pageId=ARCHIVE-The_Times-1895-12-10-09&articleId=ARCHIVE-The_Times-1895-12-10-09-005

- Bemerkenswert am Rande ist die damalige englische Schreibweise der Faroe Islands mit ö.
- Notwendige Anmerkungen zur Passagierliste s. bei u.k.
- Inhaltliche Differenzen zu anderen Berichten ergeben sich beim früheren Schiff des Capt. Stannard, der CRYSTAL: nach dem Bericht der New York Times - ebenfalls vom 10.12.1895 - ging dieses Schiff sehr wohl verloren, allerdings wurde die gesamte Besatzung gerettet, "after being in the boats for two days".
- Der einzige Passagier auf der Unglücksfahrt der PRINCIPIA wird hier in der Times als Zeichner beschrieben, der in Chicago einen wichtigen Job antreten sollte, während die Føringatíðindi schreibt, er hätte seinen Bruder besuchen wollen.
Beide Punkte sind für unsere Zwecke kaum von Bedeutung.

---

WRECK AND LOSS OF TWENTY-EIGHT LIVES.
The Danish steamer Laura arrived at Granton yesterday from the Faröe Islands with mails and passengers, including a German seaman belonging to the steamship Principia, trading between Leith, Dundee and Ne York. The Principia sailed from Dundee on November 16 with a general cargo for New York, but when she was about 120 miles out at sea a fire broke out in the forehold. The outbreak, however, was kept under control, and efforts were made to reach the west coast of Scotland, but on the 21st ult. the vessel ran ashore on the island of Sandö and sank within five minutes. The crew of 28 hands and one passenger were lost, with the exception of the German sailor above-mentioned, who was rescued by the natives after he had been clinging to a piece of wreckage for 18 hours. His name was Heinrich Anders.
The Principia was an iron three-masted steamer, built at Jarrow in 1881 by Palmer's Company, and had a gross tonnage of 2,749. She was classed 100 A 1 at Lloyd's. She was commanded by Captain R.B.Stannard. The Principia was one of the Arrow Line and was owned by Messrs. Dent and Co., of Newcastle. Captain Stannard lived in Newcastle, where he was well known. He leaves a widow, but no family. Captain Stannard was in command of the steamer Crystal, which a few years ago caught fire in mid Atlantic and was safely navigated to port.
The news of the loss of the Principia created much excitement in Dundee, as several of the crew belonged to that port, while others were well-known there. In addition to the crew of 28 Harry Jackson, a draughtsman of Dundee, was on board as a passenger. He was on his way to Chicago to fill an important post. The names of the crew who have been drowned in addition to Mr. Jackson are as follows: - R. B. Stannard, master, Newcastle; J. S. Goddard, chief officer, Leith; R. Edmiston, second officer; John Falconer, third officer; D. M´Gregor, carpenter: N. Nielsen, steward; W. Lee, messroom steward; - the following A.B.´s: - H. Wessman, N. Kenney, R. Kirkpatrick, M. Morrin, C. Troop, A. Morrison, and P. Jamieson; S. M. Stuart, first engineer, Banff ; D. Shaw, second engineer, Dundee; T. Penman, third engineer, Sunderland; J. Will, fourth engineer, Dundee; T. Coates, donkeyman; - and the following firemen: - T. Noble, J. Murray, J. Cruickshanks, W. Ogilvie, J. Arundel, G. C. Weir, and J. M´Kenzie.
A letter from Faröe to a resident in Dundee dated November 30 gives the following account of the disaster to the Principia taken from the lips of the sole survivor: - "The fire broke out from the hatches in the forehold, and was so fierce that it was impossible to extinguish it. The watch, consisting of eight men, were below at the time of the outbreak, and when they rushed on deck they found themselves hemmed in by the flames. Six of them at once jumped overboard, this being their only means of escape, and two of these were rescued by their comrades. The other four were drowned, and the remaining two were supposed to have been burnt. Two boats were lowered, but were both lost, together with two of the crew, the weather being very stormy and a heavy sea running. The rest of the crew retired aft, and while some endeavoured to play on the flames in order to check their advance others worked hard in extracting the coal from the afterhold and throwing it overboard. The vessel was kept running before a southerly gale without any one knowing whither she was going, as nothing could be seen owing to the flames. . . .
The cause of the fire is unknown. There is no lighthouse on the west side of the Faröe Islands, where the Principia ran ashore. No one lives there and the rocks are high and dangerous. Owing to the weather being very bad, no boats were out on the day following the occurrence, as otherwise more of the sailors might have been rescued."
_________________
"es ischt beweglich rund um die färörer herrrum"

"Bundin er bátleysur maður"
"Bound is a man who has no boat"

[u.k.]

1936 gab es bestimmt nicht viele deutsche Besucher in Kirkjubøur. Zwei Wochen vor dem Matrosen Heinrich ANDERS, knapp 41 Jahre nach seiner Rettung 13 (oder 18) Stunden nach dem Untergang seines Schiffes, hatte sich am 2. Juli 1936 eine Reisegruppe der "Deutschen Nordlandfahrt" auf den Weg zum Königsbauerhof der PATURSSONs gemacht und dort u.a."Gelegenheit, eine von Herrn Sverre Patursson veranstaltete Vorführung der alten Tänze,..., beizuwohnen".

Lit.: Ernst KUCKELSBERG: Deutsche Nordlandreise, Berlin/Dresden 1937, hier S. 188-190 (= Karl-Heinz HENNINGSEN: Das Bauerntum auf den Färöern, auf Island und in Norwegen, S. 188-195 und weitere Stellen im Buch S.47ff. (mit einigen Fotos von den Färöern).

Ich könnte mir vorstellen, dass färöische Zeitungen und Zeitschriften über den Besuch von Heinrich ANDERS aus Rostock 1936 berichtet haben.

[d.w.]

[George]

[d.w.]

Danke, George, diese Angabe macht die Suche wesentlich leichter.

[u.k.]

steht auch noch im Rostocker Adreß-Buch 75. Ausgabe 1940, S. 26 und im Teil II, Straßenverzeichnis, S. 94 Kleine Lastadie I Nr. 3 (vgl. mein Beitrag vom 18.06.).

Rostock wurde durch Luftangriffe vom 23. - 27. April 1942 stark zerstört. In den Namenslisten der Opfer im Rostocker Anzeiger Ende April/Anfang Mai 1942 ist der Name Heinrich Anders nicht aufgeführt.

In den weiteren Adressbüchern vor und nach Kriegsende ist kein Seemann Heinrich ANDERS mehr zu finden. Es kann natürlich sein, dass er auf Land gezogen ist. Ende der 40er Jahre standen von den jeweils 12-16 Häusern der 3 Straßen mit dem Namen Lastadie nur noch insges. drei oder vier. Alles andere war "unbebaut".

[u.k.]

Alfred Joachim FISCHER: Die Färöer und ihre Probleme, S. 186-197, hier S. 193:

("Kirkjubö")

"Alles ist hier ein Stück Geschichte, selbst der Riesentisch. 1896 zerschellte ein deutsches Dampfschiff an einem der Färöer Felsen. Alle kamen um, bis auf einen gewissen Anders aus Rostock. 24 Stunden klammerte er sich an den Tisch und wurde gerettet. Kurz vor Kriegsbeginn besuchte Anders Kirkjubö und seinen seltsamen Retter."

Zwar nicht ganz korrekt geschildert, aber wahrscheinlich einer der wenigen Artikel, in denen kurz auf diesen Vorfall eingegangen wurde. Diesen Aufatz aus AUSSENPOLITIK kenne ich schon lange (leicht veränderter Nachdruck aus der NZZ, November 1955), hatte aber diese Stelle bisher wohl überlesen oder vergessen.

Alfred Joachim Fischer war freier Publizist und insbesondere als Skandinavienfachmann bekannt geworden. Wegen der ns-Rassenpolitik musste er emigrieren. In seinen Lebenserinnerungen kommen die Färöer leider nicht vor.


In einem weiteren Buch wird die Schiffbrüchigengeschichte kurz erwähnt :

"Durch die Mitte der Stube zieht sich ein riesiger Tisch mit gescheuerter Platte, einstmals die Planke eines deutschen Segelschiffes. Sie rettete einem Matrosen, der sich an ihr anklammern konnte, das Leben."

Else ZIMMERMANN-OST: Färöer. Die unbekannten Inseln, Stuttgart 1938, S. 86-7

[George]

Ein kleiner Zwischenstand, weil dies Projekt immer noch offene Enden hat:

Denkmal:
An dem Platz, wo jetzt die beiden geborgenen Anker der PRINCIPIA liegen, sollte (s.o.) ein Gedenkstein errichtet werden. Es hatte hierzu Absprachen mit dem früheren Bürgermeister von Sandoy gegeben. Wie mir einer der Taucher, die die Anker geborgen hatten, mitteilt, gibt es seit der Kommunalwahl keine Informationen mehr zu diesem Projekt.


Familie Anders:
Ich konnte keine neueren Informationen über die weitere Lebensgeschichte des geretteten Rostockers bzw. über seine Nachfahren/Familie bekommen. Das muß nicht heißen, daß es keine gibt, sondern bedeutet nur, daß ich die örtlichen Verwaltungen weder schriftlich noch telefonisch zu Auskünften motivieren konnte.
Sollte es hier jemanden mit genealogischem Faible geben, wäre ich für Hinweise sehr dankbar.
_________________
"es ischt beweglich rund um die färörer herrrum"

"Bundin er bátleysur maður"
"Bound is a man who has no boat"

[George]

Am 22. August 2010 ist das lange vorbereitete Denkmal zur Erinnerung an den Untergang der PRINCIPIA in Søltuvik eingeweiht worden.



Die Realisierung dieses Erinnerungs-Platzes stellt heute einen Schlußpunkt in dieser langen Geschichte dar.

Ich möchte dies nach und nach mit den verfügbaren Informationen dokumentieren, damit das Material für spätere Verwendungen verfügbar ist.
Zu den RednerInnen zählte die Literaturpreisträgerin Lauro Joensen aus Skálavík.


Die Fotos sind von Jógvan Horn, Lehrer an der Seefahrt-Schule und gebürtig in Sandur.

____________________________________________________________

Mangels einer anderen Möglichkeit mache ich die Texte zunächst als Material hier verfügbar. Selbstverständlich stehen diese Texte zur Übersetzung zur Verfügung
Heute, am 18.03.2011, fehlen noch heimatgeschichtliche Beiträge und Fotos. Weitere Beiträge und Fundsachen sind gerne gesehen!
Besonders interessant wären Beiträge zur Familiengeschichte von Heinrich Anders.
____________________________________________________________

Redetext von Laura Joensen:


Góðu áhoyrarar, sandoyingar og gestir!

Eg veit ikki, hví eg eri biðin um at siga nøkur orð
her í dag um Prinsipiu, tí, sum eg segði, tá ið eg
var biðin um tað, so visti eg einki uttan søguna um
lastalúkuna og mannin, ið rak á land í Kirkjubø,
og tað vænti eg, at Jóannes fer at koma nærri inn
á, so eg skal ikki siga so nógv um tað.

So tøkk til tykkum, ið hava fyrireikað hesa
minnisløtuna, at tit hóast mína lítlu vitan litu
mær til at siga nøkur orð her í dag.

Men vónandi er tað so, at eg nú veit eitt sindur meira
um hesa sorgarhending fyri skjótt stórthundrað árum
síðani, og hóast eg nú havi leitað og uppspurt
eitt sindur um hesa vanlukku, vit minnast í dag, so kundi
eg hugsað mær at fingi meira at vita. Um eg var meira
drivin at brúka alnótina og hevði stundirnar til
tað, so hevðåi kanska eisini kunna funnið út av
meira.

Hatta plássið, sum eg ikki ivist í, er flestu
sandoyingum kært, skírir Haraldskona í leikinum
Kálvur Lítli eftir Ólav Michelsen soleiðis: "Tað
var vár, nýkomnu tjøldrini lótu, og himinin var
heiður. Søltuvíkin var á tremur av sólarljósi og
skærari eydnu. Har
hendi eitt av vársins undrum. Tvey, ið bóru
ástartokka til hvørt annað funnust á fyrsta sinni.
Tá nam ævinleikin við jørðina."

Sama kunnu vit ikki siga um ódnarnáttina tann 21.
november 1895, tá ið Sandoyggin og Prinsipia funnust á
fyrsta sinni. Henda oyggin, ið eisini verður skýrd
tann milda oyggin, beit frá sær og gjørdi feigdina um
seg.

Jóhanna Maria Skylv Hansen sigur soleiðis um hendingina,
tá ið Neptun fórst í 1938:
"Hvat man maður hava í huga, tá ið hann gevur skipi
sínum navn? Er tað havgundin hjá fremmandum
fólkasløgum, ella hin fjarlagda stjørna?".

Sama kunnu vit siga um navnið Prinsipia:
Sláa vit upp í orðabók, so síggja vit, at
orðið prinsipp hevur ymiskar merkingar: tað kann
verða ein meginregla ella grundregla, ið liggur sum
grund fyri einumhvørjum tanka og enihvørji gerð, ein
grundregla tú livir eftir, nakað, tú setir í hægri
støðu.
Vit hava prinsipalar og prinsippavgerðir og eru
prinsippføst og prinsippleys og eru prinsipptrúgv og
kenna allarhelst onkran prinsippryttara.

Hvat fær so menn, tí allarhelst hava tað verið menn,
ið hava navngivið skipið, hóast tað kanska hevði
eina gummu, at geva skipi sínum slíkt navn?

Var tað prinsippið um at føra stóran farm trygt yvir
hav í hesum stásiliga fari?

Ella var tað prinsippið um góðan sjómannskap, sum
lítið batti, tá ið vanlukkan hendi og náttúran
tók yvir og vísti seg frá sínari ringastu síðu
í allari sínari grimd?

Ella var tað prinsippið um at hava eitt stórt skip,
kanska størri enn onkur annar, tí stórt hevur tað
verið eftir tátíðar viðurskiftum, ella ið hvussu
er, eftir okkara viðurskiftum tá?
Skipið var um 3.000 tons ella rættari: 2.749 tons, 96,3
m langt, 11,89 m breitt og 7,92 m djúpt. Til samaberingar
kann eg nevna, at Smyril, tann áðrenn hendan, ið nú
er, altso Molsurin var 87,57 m langur, við øðrum
orðum 8,73 metrar styttri enn Prinsipia.

Orsøkina til navnið kunnu vit bert gita um.

Um sjálva hendingina hevur tann einasti, ið bjargaðist
givið sína frágreiðing, og hetta kunnu vit lesa í
Føringatíðindi frá 5. des. l895 og vit vita sostatt,
at skipið tann 16. nov. 1895 fór úr Dundee til New
York við farmi. Tá ið teir vóru komnir vestur um
norðurendan av Skotlandi, var stormur og tungur sjógvur,
so teir fingu stríð at bjarga og binda dekslastina. Tann
19. kom eldur í og ein springing hendi og nakrir mans
lótu lív. Teir, ið eftir vóru, royndu at steðga
eldinum og fingu lív aftur í maskinuna og settu kós
móti Skotlandi. Soleiðis striddust teir í tvey
samdøgur, tá ið tann verra vanlukkan hendi. Tað var
ikki soleiðis, at Prinsipia var nærindis Skotlandi.
Kumpassin var farin av lagi og skiparin, ið helt seg vita,
hvar hann var, royndi at finna onkran av teimum skotsku
vitunum, sum vóru honum kendir. Men har var einki ljós
í eygsjón. Skipið var fari av kós og rendi á
Stóraboða her útfyri. Síðan stoytti tað eina
ferð afturat og fór um tvøran og framparturin nívdi
seg niður í bráðdýpið innanfyri boðan.

Havi tosað við nakrar av froskmonnunum, ið hava
verið niðri á vrakinum og sigur Ian Skylv, ið millum
aðrar var við til at fáa akkerini upp, m.a.: "Skipið
liggur eins og í einari grýtu við stórum klettum og
uttanfyri grýtuna sæst ikki steinpirran.

Magnus Dam Jacobsen sigur einastaðni í bókini "Í
Grønlandi við Kongshavn", um Kongshavn, ið sakk við
fóðri og 8000 høsnarungum á veg úr Ålborg til
Føroyar: "Soleiðis liggur hon nú, eins og Tinganes,
á havsins botni, ikki nakar ringur endi fyri eitt skip."

Tað kunnu vit sjálvsagt eisini siga um Prinsipiu. Og so
at liggja í einari fjálgari grýtu, tað er kanska
heldur eingin ringur endi.

Stórta vanlukkan, tá ið slíkt hendir er tó, at
oftast fylgja mannalív við. Við Prinsipiu vóru 28
mans og ein ferðamaður. Bert ein bjargaðist á
lívi, 8 lík róku á land ymsastaðni í Føroyum.
20 fingu sostatt váta grøv.
Teir minnast vit í dag.
Fá kunnu sum føroyingar, ið hava mist so nógv á
sjónum, ímynda sær tað kvøl og stúran teirra
kæru hava havt.

Vanlukkan við Prinsipiu er ein tann størsta
skipsvanlukkan her á leið. Og hví hendi vanlukkan?
Eitt er veðri, ið ikki var til vildar, men var ikki
eldur og spreinging íkomin, so høvdu teir uttan iva
hórað undan og vunnið upp havn í Skotlandi.

Eisini tað kunnu vit bara gita um.

Tann standandi spurningurin er uttan iva, hvat orsøkin til
roykin og eldin, ið endaði vit tí ógvusligu
spreingingingi var.

Vit vita eitt sindur um, hvør farmurin var. Umframt
posalørift, ella eitt slag av hessjan og tjørutunnur,
vóru eisini barrir av antimoni, ið var nýtt til at
herða blýggj til prenting við. Vit kunnu so eisini
harmast um, hvussu nógvar bøkur og bløð ikki vóru
prentað, orsakað av, at lastin við antimoni ikki kom
vegin fram.
Men, hvat er annars í hesum animoninum? Í
fremmandaorðabókini stendur, at tað er eitt frumevni,
silvurhvítt metall, eisini nevnt stibium; kemiskt tekin;
Sb; atomnr. 51. Longu nú ljóðar tað eitt sindur
eksplosivt.
Royndi at guggla eitt sindur, men á sama hátt sum
hugtakið prinsipp, so er tað eins og ein frumskógur at
koma ígjøgnum, men eg festi meg við eina upplýsing
í samband við antimon: Tað er liður av detonatorum
(ífestarum); Antimonsalt, sum ein liður ella komponentur
av pestisidium, beisi og fýrverki.
Eg skal ikki gera meg klókan uppá tað, men tað gevur
hugartengsl til spreingingina á fýrverksfyritøkuna í
Jútlandi fyri nøkrum árum síðani, ið nærum
legði ta lítlu bygdina Seest í oyði.
Kann antimonið hava verið orsøkin til spreingingina
umborð á prinsipiu?
Vit kunnu bara gita og spyrja.

Dimmalætting skrivar í 1931, at tað varð hildið,
at alt ikki gekk, sum tað skuldi við hesi skipsferð,
okkurt undarligt og løgi skuldi hava verið uppií.

Ella var Prinsipia á einhvønn hátt gandað. Hon
hevði eitt systurskip MADURA, ið sakk eina viku
áðrenn Prinsipia, á veg úr Hamburg til Port Royal
á Jamaica, men har bjargaðist manningin. Í 1887, tá
ið Prinsipia lá í dokk í Boston, var eldur í
umborð. Og skiparin Richard Stanning hevði verið í
lótum fyrr, tá ið damparin CRYSTAL, ið hann tá
førdi sakk í 1891. Eisini har bjargaðist øll
manningin, eftir at hava rikist á havinum í tveir dagar.
Hvørjar orsøkirnar eru til hesar ólukkur er ringt at
siga, tí um tað mundið hendi ótrúliga nógvar
skipsvanlukkur kring allan heim.

Sambært samrøður við Boga Hansen og Knút Bjørk,
var fyrsta royndin at finna Prinsipiu gjørd á páskum
1971, altso fyri nærum 40 árum síðani. Tá fóru
teir báðir saman við øðrum, m.a. Tórsteini Holm
at leita.
Skírisdag fann Knút Bjørk, hvar vrakið lá, og
fóru teir so dagin eftir niður á tað. Tað liggur
á 30-35 metra dýpi. Tá var dekkið intakt og
skrúvan var leys av botninum og ein rúgva av tangum og
rørum sóðust.
Knút var eisini við, tá ið akkerini fyri nøklrum
árum síðani vóru tikin upp, og sigur hann, at har er
nógv broytt. Nú sæst bara eitt skrúvublað stinga
upp úr botninum og sambært Ian, so er skrúvuaksilin
brotin. Annars meina teir, at Prinsipia er eitt av fyrstu
dampskipum við skrúvu. Skrúvan er av stoypijarni og
ikki sum vanligt seinni av messingi. So seint sum seinast
í 1970-unum funnu teir eina rullu av hessjani.
Ian fortelur eisini, at tá ið teir skuldu loysa tað
seinna akkerið, so máttu teir spreingja eina ketu, fyri
at fáa tað leyst. Tann spreingingin var ein effektivur
máti at banka rust uppá, tí aftaná tað, lá
tað, ið eftir er av vrakinum og skygdi á botninum sum
glitrtandi silvur.

Sum sagt, so vita vit, at 8 lík vóru bjargað, millum
annað ferðamaðurin Harry Jackson, sum eina stund var
saman við Andres á lastalúkunu. Hann var frá Dundee,
og skuldi yvir til Amerika at vitja beiggja sín. Eisini
var líkið av skiparanum Richard B. Stanning og kokkinum
Niels Nielsen, ið var dani, eyðmerkt. Sjey av teimum 8,
ið komui afturíaftur eru jarðaðir í Føroyum.
Tí áttanda komu næstringar eftir.

Á netinum fann eg í einihvørji ættarskrá: Thomas
Noble, ið var fýrbøtari og 4. sonur Thomas Noble
eldra, Mill Street 12, Greenock, sum fórst við Principiu
við Føroyar 21. nov. 1895, 27 ára gamal.
Umframt nøvnini á manningini og hvørji størv teir
høvdu umborð, so vita vit tó lítið um restina av
manningini.
Í frágreiðingini hjá Andres, sum stóð í
Dimmalætting í 1935, fáa vit at vita, at hann fór
við damparanum navna mínum "Lauru" til Granton á veg
til Liverpool fyri at geva sína frágreiðing. Har
tóku øll avvarðandi hjá teimum, ið sjólatnir
vóru ímóti honum, Tey grótu og vildu frætta
tíðindi.
Áhugavert kundi tó verið at vita, um nøkur
næstringafólk hjá teimum, ið lótust og eru
jarðaðir her, hava latið við seg koma her í
Føroyum og um nakar fremvegis hevur samband við tey?

Annars eru nógv skjøl á Skjalasavninum um hendingina.
Tey snúgva seg mest um sjóforhoyrið og bjargingina av
tí, ið rak í land.
Ólavur Clementsen skrivar í Søga og Skemt av Sandi, at
tað var ikki fyrr enn út á dagin tann 21. novamber at
onkur, ið var farin norður til Søltuvíkar, sá eina
mongd av reka, serliga tómar tunnur.
Sýslumaðurin setti vakt, men tað hevði lítið
virðið, ið kom upp á land, og nógv var rikið
útaftur av brimi fyrstu dagarnar eftir vanlukkuna.
Tað er annars ótrúligt, hvussu gingið verður upp
í virðið av smálutum, sum høvdu verið lítið
virdir í dag.
Til dømis: 1 afbrækket dæksplanke, 2 alin langur og 5"
breiður, virði 10 oyru,
2 fjalar 2 - 2,5 alin, virði 5 oyru,
ein tóm eikitunna, 50 oyru,
eitt petti av bjarningarbelti, virði 5 oyru.
Eisini sá eg eitt skjal, sum vísti, at 9 sandingar
høvdu fingið 2 kr. í part og 2 dreingir 1 kr. í
part, fyri bjargingararbeiði og vaktarhald, ið vardi í
fleiri dagar.

Meira áhugavert er, at neyðrakettir skuldu verða
sæddar av Skarvanesi.
Var eingin leiting sett í verk tá? og í so fall hví?
Í Kívík var maður, ið "sá" Prinsipiu koma
logandi niðan eftir Toftaánni í Kvívík.

Men eisini aðrastaðni var onkur, ið "sá". Kristian
Osvald Viderø skrivar í Mykinesar Saga:
"Jákup bóndi á Túval var ófreskur ("sá")
Ein sinn Jákup fylgdist við Laurusi, føður Johns og
Pouls, bað hann hann fara aftur um seg. Og tá ið
Laurus spurdi, hví hann skuldi aftur um hann, svarðaði
hin: "Hevðir tú sæð tað, sum eg sæ, tá
hevðir tú ikki spurt svá!" - Tá sá hann
hoyløðuna, sum var áføst við Útistovu, alla í
ljósum logum, sum menn gingu uppi í, aftur og fram
ráðaleysir. Á sama tíma brendi Prinsipia og fór
á land í Søltuvík."

Nú veit eg ikki, um fyrireikararnir hava lisið uppá,
áðrenn teir bóðu meg siga nøkur orð her í dag,
tí, sum kanska onkrir av tykkum meira tilkomnu
sandoyingunum vita, so eru teir báðir John og Poul
pápi mín, ella bara John altso, og hann Laurus, sum tá
ið hendingin fór fram var 21 ára gamal, var abbi
mín, sum eg eiti eftir, so man kann ikki siga annað enn,
at eg, ella í hvussu er mítt navn, hevur eitt
beinleiðis link til hesa hending.
(Til suttleika kann eg nevna, at sami Laurus, abbi mín var
langommubeiggi til næsta røðara Jóannes patursson)

Eg fari at enda við at venda aftur til Magnus Dam Jacobsen
og lesa brot úr yrkingini hjá honum "Jólastjørnan":

Várið kom, summar og heyst, vetrarnátt.
Myrkrið, kuldin og stormanna tíð.

Boreas slepti kavarokinum, harveðrinum og vindinum á
flog.
Á havinum bardust bátar og skip.
Segl skrædnaðu, mastrar og borð knasaðust, fóru
í smildur og sor.
Í havbløðrum, duni og skúmi gingu menniskju og fæ
burtur.
Piðaðu beinarað teirra reka skeið sítt við
havsins súgum og streymum,
og verða so eitt við altíð.

Lat okkum biðja til, at teir, ið fórust við
Prinsipiu, og ikki koma afturíaftur, eisini hava funnið
sær eina fjálga trygga grýtu at leggja seg til
hvíldar í og har eru vorðnir eitt við altíð.
Gævi teir hvíla í friði

Takk fyri, at tit lýddu á.

Laura Joensen

Í søltuvík 22, august 2010
_________________________________________________________

Der Redetext von Brandur Sandoy, dem Bürgermeister von Sand:

Akkerini:
Søgan um akkerini og avdúkingin í dag byrjar afturi
í 2001.

Frásagnirnar, tá ið Principia gekk burtur, um hetta,
eftir tíðini velduga farmaskipið, sum var eitt tað
fyrsta skipið í heiminum við dampmaskinu, hevði í
langa tíð hugtikið kavararnar Toni Dam, Regin Joensen,
Ian Skylv Hansen, Hera Andreassen, Osvald Jacobsen og
aðrar. Allir hesir menn eru vanir kavarar, og í 2001
gjørdu teir av, at gera álvara av dreymi sínum at fara
at leita eftir vrakinum av Principiu. Teirra er æran fyri,
at vit í dag hava fingið akkerini av Principiu at liggja
her í Søltuvík.

Tá ið kavararnir komu niður á vrakið, vóru teir
serliga hugtiknir av, hvussu sera vakurt er við havsins
botn, á hesum staði. Snjóhvít sandeygu, ímillum
kolasvartar helluskortar. Hesi viðurskifti gjørdu, at
kavararnir tóku avgerð um at fáa tikið akkerini upp
á land.

Men, tað var ikki bara sum at siga tað, at fáa hesi
akker, sum viga 3 tons hvørt, upp á land. Vrakið av
Principiu liggur á einum dýpi, sum er millum 25 og 30
metrar, og liggur vrakið við hekkuni inn ímóti
Stóraboða, og vendir í ein útnyðring. Størst
loyvda dýpið, ið hesir kavarar kunnu fara niður á,
er 40 metrar, men vanliga fara teir ikki djúpari enn 35
metrar. So henda kaving var á markinum til, hvat teir
kunnu klára.

Nógvir faktorar skuldu somuleiðis verða upp á
pláss, skuldi tað lata seg gera at fáa fatur á
akkerunum. Deyðakyrt skuldi verða í sjónum, besti
streymur skuldi vera og avlandslot var somuleiðis ein
treyt. Tá ið allar hesar treytir vóru til staðar,
var gjørligt at kava á sjálvum kyrrindinum.

Áðrenn akkerini kundu takast upp, varð neyðugt at
finna ein hátt at loysa tey úr akkersketunum. Vanlig
amboð kundu ikki nýtast til hetta arbeiði, og gjørdu
kavararnir tí av at spreingja tey leys. Kavararnir settu
seg í samband við eitt felag í Noregi, kallað Dyno,
sum roknaði út, hvussu spreingingin skuldi gerast. Dyno
gjørdi eina tekning av tveimum kassum við dynamitti í,
sum skuldi boltast fastir hvør síni megin ketuna.
Kassarnir vóru gjørdir á Tórshavnar Skipasmiðju og
dynamittið kom úr Noregi frá Dyno.

Akkerini vóru síðani sprongd leys, tikin upp av
havsins botni og sleipað til lands av alibátinum
"Dragaberg", við Inga Jacobsen sum skipara.

Felags fyri alla hesa tilgongd er, at Sands Kommuna ikki
hevur latið eitt oyra fyri alt arbeiði og tilfar, ið
nýtt hevur verðið at fáa akkerini til lands. Alt
arbeiðið hevur verið ólønt, olju hava teir
luttakandi sjálvir lagt út fyri, og tilfar hevur verið
latið av góðum hjarta fyri eina góða søk.

Hesi akker, sum í dag liggja í Søltuvík skulu tí
ikki takast sum nøkur sjálvfylgja, men sum ein gáva
frá teimum, ið á ymsan hátt tóku lut í
arbeiðnum at taka tey upp av botni. Frá Sands Kommunu
skal tí ljóða ein hjartans tøkk til tykkum, sum hava
skipað soleiðis fyri, at akkerini vóru fingin til
høldar.
________________________________________________________

Der Redetex von Jóannes Patursson:

Tala í Søltuvík tann 21/08-2010 um Roykstovuborðið.

Takki fyri høvið at siga nøkur orð um borðið í Roykstovuni, ið jú er ein beinleiðis avleiðing av hesi vanlukku fyri 115 árum síðan, vit eru savnað um í dag.

Ikki munnu nógv borð hava eina søgu sum hetta, og ikki munnu verða nógv borð, har so mong og ymisk mennisku hava sessast við hesi mongu ár.

Jógvan Joensen av Skælingi, ið gekk á Búnaðarskúlanum ið tá var í Kirkjubø, var tann í fyrst ið bar eyga við mannin. Jógvan var á veg í Havnardal eftir torvi, og niðankomin á Snið sær hann mannin á rekanum liggja beint úti fyri Gomlurætt.

Hann ber skjótt at, fer heim og bátur verður mannaður. Umborð fóru Jóannes bóndi, Sverri bróður hansara, Mads Lutzen, Sámal Jákup og Hanus á Myllugarði, og Jógvan Joensen sjálvur.

Illsligt hevur verið, tí út fyri Árnanes fyltist báturin við sjógvi. Innkomnir móti Gomlurætt fáa teir mannin innanborða. Heimafturkomnir verður maðurin lagdur í koyggju, meira deyður enn livandi, og Bóndin letur seg úr og í koyggjuna at verma hann.

Dagin eftir er lastalúkan rikin á land í Sugguni, men eisini minni tespiligur reki varð funnin sama dag. Ein fýrbøtari og ferðamaðurin Harry Harrysson vóru eisini funnir í Kirkjubø. Hesin Harry var saman við Heindrich eina løtu á lastalúkuni beint eftir vanlukkuna í Søltuvík, men megnaði ikki at halda sær føstum.

Einasti ið ikki hevði bjargingarbelti var Heindrich, og var hann tann einasti ið kom frá vanlukkuni við lívinum. Allir hinir sjólótust, 27 manns

At hann hevur megnað at hildið seg á hesum planka í 14 tímar ella meir, á broddi sum kyrrindum, í ísakøldum sjógvi er eitt satt undur. Er hann rikin inn gjøgnum Høvdasund, ella vesturum Trøllhøvda?? Allastaðni sera harðført farvatn. Sama galdandi í Kolturssundi ella vestur úr Nakkinum. Hartil var veðrið vánaligt henda dag. Neyðars maður….
So nøkurlunda hvørja leið hann hevur rikið, kunnu kønir menn óivað finna fram til, við at afturroknað streymviðurskiftini henda dag.
Í hvussu so er er hann komin suður gjøgnum hestfjørð á Eystfallinum, og lágættin sum lá til á døgurða henda dag man hava gjørt Hestfjørð heldur ótespiligan.

Heindrich Anders fer úr Føroyum, og møtir teim avvarðandi í Granton í Skotlandi. Mær vitandi hoyrist ikki meir til hansara fyrr enn í 1935, har eitt bræv er prentað í Dimmalætting tann 28 desembur, har Heindrich sendir eina tøkk og heilsan til Føroya.

Árið eftir er okkurt á vási, og havi eg hoyrt at Ewald Kjølbro hevur bjóða Heindrich Anders til Føroya. Í hvussu er sæst í eini av gomlu gestabókunum at Heindrich er í Kirkjubø 19 juli 1936.
Finnur abbabeiggi mín, var hjástaddur tá Heindrich kom innar í Roykstovuna. Finnur var 7 ára gamal, men minnst hvussu kløkkur hann gjørdist tá hesin stóri maður kom innar, fór at borðinum, og græt sum eitt barn.

Heindrich skrivaði nakað soleiðis í gestabókina.: ”Nú siti eg aftur á (ella við) plankan í bjargaði lívi mínum fyri 40 árum síðan.” Heindrich Anders úr Rostock.
Roynt hevur verið at funni fram til Heindrich, ella ættfólk hansara, men øll slóð støðgar tá annar heimsbardagi brestur á.

Annars, um sjálvt borðið. Støddin er 4 metur og 40 langt og smáar 80 cm breitt. Eini 20 fólk kunnu sita rundanum borðið. Beinkir eru fram við vegginum, og ein bonkur stendur á gólvinum.

Roykstovan og borðið kunnu vit siga í dag eru grundarlag undir garðsrakstrinum, og kunnu vit borðreiða fyri fyri eini 45 gestum í Roykstovuni. Vanliga sita fólk einu megin Borðið, og onnur borð standa so útfrá. So Roykstovuborðið kann kallast eitt høvuðsborð, og eru serligir gestir við til borðhaldið sita hesi vanliga við Roykstovuborðið, tað verið seg eini nývýgd hjún, ella sum seinasta hóskvøld… danski forsætismálaráðharrin.

Fór nú eitt kvøldið gjøgnum ymiskar gamlar gestabøkur, og gangi eg útfrá at hesi øll hava sitið við borðið. Svenski krúnprinsurin var í Roysktovuni …. Í 1930, Svenski herflotin var tá á vitjan í Føroyum.
Nakrar ferðir hevur danska Drotningin verið á vitjan. Prins Richard av Berleburg. Fúrstin av Monaco. Vígdis Finnbogadóttir hevur verið til døgurða, og hava vit enn eina sofu sum verður kallað Vígdis, ikki tykkum at siga er sofan nokk farin av móta í dag…
Oftani tá almennar vitjanir eru í Føroyum, endar ella kanska byrjar vitjanin við Roykstovuborðið. Har hava siti ymiskar sendinevndir, og kanska er onkur fiskiveiðuavtala gjørd ”undir borðið” kann man siga í Roykstovuni….
Einaferð tá russar vóru her til fiskivinnusamráðingar, minnist eg at lagið á teimum gjørdist bara betri og betri sum kvøldið leið. Orsøkin var nokk at vit høvdu gloymt snapsafløskuna í durðinum, so teir gingu oftani út á WC. Men avtalan tað árið var sera góð havi eg hoyrt.

Hvørji jól er Roykstovan karmur um jólaborð fyri familjuni í faðirætt, also teimum ið eru uppvaksin í húsunum. Aftaná Guðstænastuna 1 jóladag hava vit vanliga ræst kjøt fyri allari familjuni.

Ymiskur man maturin hava verið, ið borðreiddur hevur verið við. Fyri 100 árum síðan kanska mjólkasúpan og turrur matur, og annars alt tað sum kann setast á bóndans borð. Hetta var jú teirra køksborð at kallað. Sjálvt um tað tá var meira vanligt við einum borðiski á knøunum, sitandi á einum beinki ella stabba.
Minnist at danska drotningin einaferð fekk fleiri ymiskar rættir, harímillum havhestaungar, og at norski krúnprinsurin, núverandi kongurin, millum annað fekk hvítanýru, pent skorin í skivar uppá heimabakaðan dríl. Eingin vildi rættiliga viðganga hvat hetta ið líktist rognum var fyri nakað, men tá hann fekk sannleikan at vita segði hann at tað hevði hann fingið í norður Noreg áður.

Løgnasta borðhald vit hava skipa fyri var ein týskur bólkur á eini 30 fólk, harav eini 15 fólk noktaðu at eta feskt seyðakjøt. Hetta skuldi smakkað av ull, og hesi 15 forlangaðu Pizza….
Tað var so ikki nakað vit kundu bjóða so ferðaleiðari teirra mátti bíleggja úr Havn.

Men líka veit eg og ikki, tá vit bóru kjøtið inn til teirra ið vildu hava okkara matarskrá, fóru hini at munga so mikið at tey vildu hava allikavæl.
So endin varð at allir týskarnir ótu lambakjøt, og vit noyddust so at sita uttari í køkinum og eta Pizza tað kvøldi, tí einki lambskjøt leyp av.


Nógvar søgur munnu verða sagdar í Roykstovuni gjøgnum tíðina. Søgan um Borðið og vanlukkunua í Søltuvík siga vit altíð tá gestir eru.
Tó at 115 ár eru liðin er hetta kanska ikki so langt síðan hóast alt. Einaferð eg var liðugur at siga frá um borðið fyri nøkrum eldri fólkum sigur ein kona, ið var við, at hasa søguna hevði hon ofta hoyrt pápa sín siga frá, tí pápi hennara var við til at bera Heindrich Anders niðan úr Sugguni….

Okkurt av hesum borðhaldum hevur gingið skjótt og væl, meðan onnur kunnu draga sera langt út, tað veldst sjálvsagt um lagið á gestunum.
Men uttan iva, tann ið longst hevur havt eitt hvørt við borið at gera samanhangandi, man hava verið Heindrich Anders, men hann sat nokk mest Á borðinum.

Tey nevndu fólk ið siti hava við borðið eru kanska kongalig og annað, men fyri okkum sum búgva á staðnum eru allir gestir líka vælkomnir, kongalig ella ikki.
Nógv ymisk borðhald hava verið, og vóni eg eisini nógv fara at koma.
Fyri ikki so nógvum árum síðan høvdu vit manningina á Sam til døgurða, við tað at koyrandi gjørdist undir Vestmannasund. Slík borðhald eru kanska serliga kærkomin, tí tey líkasum markera at framburður er í landinum. Eisini var kommunan vertur tá Torshavn aftur gjørdist ein partur av Kirkjubø, men hvørt tað vóru so stór framstig veit eg ikki allíkavæl.

Men eitt borðhald vóni eg verður skjótt, tað skal verða tá Strandferðslan bjóðar manningini á Teistanum í Roykstovuna tí koyrandi verður undir Skopunarfjørð.

Tá skal eg sera fegin aftur fortelja søguna um Heindrich Anders og borðplátuna….


Takk fyri
_________________
"es ischt beweglich rund um die färörer herrrum"

"Bundin er bátleysur maður"
"Bound is a man who has no boat"

[George]

Moin,
nach einer längeren Pause habe ich einen erneuten Kontaktversuch in Rostock unternommen und bin auf einen Stadtarchiv-Direktor gestoßen, den die Geschichte spontan interessiert hat.

Es hat sich dadurch herausgestellt, daß unser Heinrich Anders die damalige Bombardierung des Rostocker Hafenviertels überlebt hat.
Kurz die Daten:

Heinrich Friedrich ANDERS
*15.12.1867 Rostock, ⚭27.4.1898, †3.4.1948 Rostock
1898 ein Sohn, der in der Ostsee-Fischerei zur See fuhr, später Werft-Takler, †1969.
Es gibt eine Enkeltochter, die der Großvater noch erleben konnte, die aber leider nichts von seiner Lebensgeschichte weiß. Weitere Nachkommmen konnte ich bislang nicht finden.

Es bestehen gute Aussichten, daß die Geschichte - auf Initiative des Stadtarchivs - durch die Ostsee Zeitung in der Rostocker Region bekannt gemacht wird.
Vielleicht ergeben sich daraus Rückmeldungen.

Als Quellen habe ich dieses Forum und den TJALDUR 41 des DFF angegeben.
Wenn sich jemand mit eigenen Informationen einschalten möchte, gebe ich den Kontakt gerne weiter.

Mit allen guten Wünschen
George
_________________
"es ischt beweglich rund um die färörer herrrum"

"Bundin er bátleysur maður"
"Bound is a man who has no boat"

[George]

***** ***** *****


Ein paar wenige Fotos aus dem Besitz von Jóannes Patursson (lassen sich durch Draufklicken vergrößern):

- Heinrich Anders bei seinem Besuch 1936
- Das Bild neben dem Dimmalætting-Artikel mit dem Foto von 1896. Leider bin ich noch nicht an das Original gekommen.
- Der Gästebuch-Eintrag von 1936
- Der Lukendeckel-Tisch
_________________
"es ischt beweglich rund um die färörer herrrum"

"Bundin er bátleysur maður"
"Bound is a man who has no boat"

[Christian Schöne]

Der angekündigte Bericht ist am 19.05.2021 in der Ostsee-Zeitung und in den Lübecker Nachrichten als (nahezu) ganzseitiger, sehr schön und informativ geschriebener und mit mehreren Fotos illustrierter Artikel erschienen. Ich hoffe sehr, dass es auf diesen Artikel Rückmeldungen aus der Leserschaft geben wird.

Die Frage, die mich bewegt, ist die, woher jetzt die „persönlichen Aufzeichnungen“ von Heinrich Anders stammen. Derartige Tagebucheintragungen oder Erinnerungen hat es meines Wissens doch bislang nicht gegeben.

[George]

Ich liebe es, wenn ein Plan funktioniert: Unter dem Lesepublikum der OZ war tatsächlich ein Urgroß-Neffe von Heinrich Anders, der sich umgehend mit Fotos und Informationen bei der OZ-Redaktion gemeldet hat. Soweit ich weiß, gibt es nichts Spektakuläres, sondern eher die erfreulich ruhige Abrundung dieser Lebensgeschichte, die wir nur aus dem unglaublichen Ausnahmezustand der Schiffskatastrophe kennen.
Ich werde sehen, daß die Fotos und Infos hier 1:1 weiter gegeben werden, sobald sie mir veröffentlichbar vorliegen.

Mir sind keine "persönlichen Aufzeichnungen" von Heinrich Anders bekannt, - vielleicht sind damit seine persönlichen Schilderungen des Unfall-Hergangs gemeint, die v.a. in färöischen Zeitungen dokumentiert und von Detlef Wildraut übersetzt worden waren. Aber vielleicht findet sich ja nun das ein oder andere über "Unkel Anders" in der Familien-Chronik...
_________________
"es ischt beweglich rund um die färörer herrrum"

"Bundin er bátleysur maður"
"Bound is a man who has no boat"

[Christian Schöne]

In der Ostsee-Zeitung und in den Lübecker Nachrichten wurde gestern unter dem Titel "Gestrandet auf den Färöer-Inseln: "Der Rostocker Matrose war mein Vorfahre"" wieder ganzseitig berichtet. Der Urgroßonkel berichtet und zeigt uns Fotos von Heinrich Anders und seinem färöischen Retter, Andreasen Hansen. Spannende und bislang unbekannte Details. Klasse, das macht Spaß!